Hollanda’da sigara tiryakileri tütün vergisinin artmasına isyan ediyor!

Hollanda, geçen yıl halk sağlığı ve sigara karşıtı savunucuları memnun edecek şekilde vergileri yeniden artırdıktan sonra ülkede sigara içenler, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında en pahalı sigara içicileri oldu. Bu ekonomik yük sigara tiryakilerini çileden çıkartırken, söz konusu yasağın ne kadar işe yaradığı da tartışılıyor.

Euronews’in haberine  yeni araştırmalar, tütün vergilerini artırmanın insanların daha ucuz ürünlere ulaşmak için sınırları kolayca geçebildiği, küçük ve zengin ülkelerde artık etkili olmayabileceğini ortaya koyuyor.

Hollanda Kamu Sağlığı Ajansı’nın analizine göre, 2024 yılında sigara fiyatlarının yüzde 24, sarmalık kıyılmış tütün fiyatlarının ise yüzde 45 oranında artırılmasının ardından, sigara içenlerin yaklaşık yüzde 7’si sigarayı bıraktı.

Ayrıca sigara içenlerin yüzde 22’si tüketimini azalttı, yüzde 14’ü ise daha ucuz markalara yöneldi.

Peki, Tütün Vergilerini Artırma Nedenleri ve Arka Planı nedir?

HOLLANDA TÜTÜN VERGİSİ POLİTİKASI İLE NELERİ HEDEFLİYOR?

Hollanda Kamu Sağlığı Kurumu (RIVM) ve genel olarak Hollanda hükümeti, tütün vergilerini artırma politikasını, toplum sağlığını koruma ve sigara kullanımını azaltma hedefiyle yürütmektedir. Bu politikaların temel arka planı ve hedefleri şunlardır:

Hollanda’nın tütün vergilerini artırmasının arkasındaki başlıca nedenler ve genel arka plan şu şekilde özetlenebilir:

Halk Sağlığı Hedefleri: En temel neden, tütün kullanımının neden olduğu sağlık sorunlarını (kanser, kalp hastalıkları, solunum yolu hastalıkları vb.) azaltmaktır. Sigara fiyatlarının artırılması, özellikle gençlerin sigaraya başlama oranlarını düşürmek ve mevcut sigara kullanıcılarını bırakmaya teşvik etmek için etkili bir yöntem olarak görülmektedir. Hollanda hükümeti, 2040 yılına kadar hiçbir gencin sigara içmeye başlamamasını hedefleyen bir politika izlemektedir.

“Dumansız Nesil” Vizyonu: Ülke, uzun vadede “dumansız nesiller” yaratma vizyonuna sahiptir. Bu vizyon doğrultusunda tütün vergilerinin artırılması, sigara satış noktalarının kademeli olarak azaltılması ve e-sigaralara uygulanan vergilerin artırılması gibi çeşitli önlemler alınmaktadır.

Kamu Harcamalarını Azaltma: Tütün kullanımının sağlık sistemi üzerindeki yükü oldukça fazladır. Sigara kaynaklı hastalıkların tedavisi, kamu sağlık harcamalarında önemli bir yer tutmaktadır. Tütün kullanımının azalmasıyla birlikte bu harcamaların da düşürülmesi hedeflenmektedir.

Davranışsal Ekonomi Yaklaşımı: Fiyat artışları, sigara içenlerin sigara alım gücünü azaltarak tüketimi düşürmeyi amaçlayan davranışsal bir ekonomi aracıdır. Sigara fiyatları, 2023’ten bu yana devam eden vergi artışlarıyla önemli ölçüde yükselmiş ve 2025 itibarıyla bir paket sigaranın ortalama fiyatı 15 Euro’ya ulaşmıştır.

AB Politikalarına Uyum: Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, tütün ürünleri üzerindeki özel tüketim vergileri konusunda belirli asgari oranlara uymak zorundadır. Hollanda’nın bu artışları, hem kendi ulusal sağlık hedefleriyle hem de AB mevzuatıyla uyumlu bir şekilde gerçekleştirdiği söylenebilir.

TÜTÜN VERGİSİ UYGULAMASININ SONUÇLARI VE TARTIŞMALAR

Hollanda Kamu Sağlığı Kurumu (RIVM), bu politikaların sigara kullanımını azaltma ve halk sağlığını iyileştirme yolunda önemli adımlar olduğuna inanmakta ve tütün kontrol politikalarının bir parçası olarak vergi artışlarını desteklemektedir. Ama buna rağmen uygulamanın doğurduğu başka tartışmalar var.

Tütün vergilerindeki artışlar bazı sonuçları da beraberinde getirmiştir:

Sınır Ötesi Sigara Alımı: Yüksek vergiler nedeniyle Hollanda vatandaşları, daha ucuz sigara bulmak için komşu ülkelere (örneğin Belçika veya Almanya) gitmeye başlamış veya farklı yollarla daha ucuza tütün ürünleri temin etme eğilimine girmişlerdir. Hatta Türkiye gibi ülkelerden sigara getiren Hollandalı ailelere yüksek cezalar kesildiği de görülmektedir.

Vergi Gelirlerinde Düşüş İhtimali: Bazı tartışmalara göre, sigara tüketiminin tamamen azalmaması ancak yurt dışından alımların artması, devletin tütün vergisi gelirlerinde beklenen artışı sağlayamayabilir ve hatta düşüşlere neden olabilir. Bu durum, bazı milletvekillerince vergi artışının geri çekilmesi çağrılarına yol açmıştır.